Λάππα Ευαγγελίας Κ., Το μοιρολόι του Μοναστηρίου, Εκδόσεις Πελασγός Ιωάννου Χρ. Γιαννάκενα, Αθήνα 2021.
Στα βόρεια, της Φλώρινας και σε απόσταση τριάντα χιλιομέτρων βρίσκεται το Μοναστήρι. Η μητρόπολη της μεγάλης περιοχής της Πελαγονίας, με κωμοπόλεις και χωριά προπύργια άλλοτε του ελληνισμού.
Το Μοναστήρι, πρωτεύουσα του ομώνυμου Βιλαετίου στα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης και δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Μακεδονίας μετά τη Θεσσαλονίκη, έχει να επιδείξει σημαντική πολιτισμική δράση κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών του 19ου αιώνα και κυρίως στα πρώτα χρόνια του 20ού αι. μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων το 1913, όταν επιδικάστηκε στη Σερβία, μένοντας έξω από τα ελληνικά σύνορα.
Δυστυχώς, το προπύργιο αυτό του ελληνισμού, το Μοναστήρι και τα περίχωρά του, δεν πρόλαβε ο προελαύνων νικηφόρα ελληνικός στρατός, το 1912, να το ελευθερώσει. Έπεσε στα χέρια τα Σερβικά, όπως λέει ένα μεγαροβίτικο τραγούδι. (Σόνια Ευθυμιάδου–Παπασταύρου, Το Μοναστήρι της καρδιάς μας)
Η ελπίδα για την ένωση του Μοναστηρίου με την Ελλάδα μας, δεν έσβησε και δεν θα σβήσει ποτέ. Αυτή την παρακαταθήκη, μας άφησε και ο Μοναστηριώτης λόγιος και ποιητής Πέτρος Κυριαζής, με τα ποιήματα και τους λόγους του. Μερικά από αυτά τα ποιήματα φιλοξενούνται και σε αυτό το βιβλίο.
Αυτή την φλόγα, των Μακεδονομάχων, που πολεμούσαν για του Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδας την τιμή, καλούμαστε να βαστάξουμε και εμείς για να μείνει άσβεστο καντήλι. Να μεταδώσουμε από γενιά σε γενιά, αυτό το μήνυμα, ώσπου να ’ρθει η ώρα που στο βαθιά ποτισμένο από αίμα ηρώων και εθνομαρτύρων, χώμα του Μοναστηρίου θα στηθεί η γαλανόλευκή μας σημαία, η ώρα της γλυκύτατης λευτεριάς. Θα ’ρθει. Έρχεται. Πάλι με χρόνους με καιρούς.
Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Ιωάννης Χρ. Γιαννάκενας Χαρ. Τρικούπη 14, Τ.Κ. 106 79 Αθήναι Τηλ.: 210-36.28.976, 210-64.40.021
